PLATINOIDLARNI QAYTA ISHLASHDAN HOSIL BO‘LGAN CHIQINDILARIDAN PLATINA VA PALLADIYNI AJRATIB OLISH TEXNOLOGIYASINI TADQIQ QILISH

Maqola Yon paneli

SRT 3(3)
HTML PDF
Nashr etilgan: 04.10.2025
DOI: https://doi.org/10.70769/3030-3214.SRT.3.3.2025.26
Kalit so‘zlar:
texnogen chiqindi, palladiy, platina, tiokarbamid bilan cho‘ktirish, shoh arog‘ida eritish, kuydirish (kaltsinatsiya), gidrazin bilan qaytarish, ammiakli komplekslar, XPZ ([Pd(NH3)2Cl2]), selektiv cho‘kma, affinaj, “Olmaliq KMK”

Maqolaning Asosiy Qismi

Turdiyev, Sh.Sh.
(DSc), Qarshi davlat texnika universiteti, Qarshi, O‘zbekiston
G‘aniyev, B.E.
Magistr, Qarshi davlat texnika universiteti, Qarshi, O‘zbekiston
Boboxonov, A.R.
Talaba, Qarshi davlat texnika universiteti, Qarshi, O‘zbekiston

Annotatsiya

Ushbu maqolada “Olmaliq KMK” AJ kon-metallurgiya majmuasida platinoidlar ishlab chiqarishidan hosil bo‘lgan texnogen chiqindilardan palladiy va platinani ajratib olishning laboratoriya asosidagi kompleks texnologiyasi tadqiq etildi. Jarayon zanjiri quyidagicha optimallashtirildi: tiokarbamid eritmasi bilan Pd-kompleksni cho‘ktirish (70–90 g/l, 25–30 daq, E=94–96%), cho‘kmani 550–600°C da termik parchalatish, so‘ng shoh arog‘ida eritish (100 g mahsulotga ~2 l, 1–2 soat). Eritmadan platinani selektiv cho‘ktirish uchun NH4Cl qo‘llanildi ((NH4)2[PtCl6]), palladiy esa eritmada saqlanib qoldi. Pd-eritmasi ammiak bilan [Pd(NH3)4]Cl2 ko‘rinishiga o‘tkazilib, HCl muhitida XPZ – [Pd(NH3)2Cl2] cho‘kmaga aylantirildi; yakunda gidrazin (zaruratda chumoli kislota) bilan metall Pd gacha qaytarildi. Taklif etilgan oqim sxemasi 17 ta operatsiyadan iborat bo‘lib, umumiy davomiylik 24–26 soatni tashkil etdi; palladiy ajralish darajasi 55% dan 84% gacha oshirildi, yakuniy Pd kukuni tozaligi 99,5–99,94% ga yetdi. Texnologiya reagent sarfi va energiya iste’moli bo‘yicha iqtisodiy samarali hamda chiqindi maydonlaridagi ekologik yukni kamaytirishga xizmat qiladi.

Yuklab olishlar

Yuklab olish ma’lumotlari hali mavjud emas.

Maqola Tafsilotlari

Son

Jild 3 № 3 (2025)

Bo‘lim

Kon-metallurgiya va ishlab chiqarish sanoati
Creative Commons License

Ushbu asar Creative Commons Attribution 4.0 Xalqaro Litsenziyasi asosida litsenziyalangan.

Ommaviy Litsenziya Shartlari
(Ochiq jurnal tizimlari (OJS) uchun)

O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga muvofiq quyidagi shartlar taqdim etiladi:

  1. Mualliflik huquqi:
    Chop etilgan maqolaning mualliflik huquqi muallif(lar)ga tegishli bo‘lib qoladi. Shu bilan birga, maqola OJS platformasida chop etilgandan so‘ng, uning kontenti Creative Commons (CC BY) litsenziyasi asosida tarqatiladi.

  2. Litsenziya turi:
    Ushbu maqola Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) litsenziyasi asosida tarqatiladi. Bu shuni anglatadiki, foydalanuvchilar ushbu maqolani quyidagi shartlarda qayta ishlatishlari, bo‘lishishlari va qayta ishlashlari mumkin:

    • Nusxa ko‘chirish va tarqatish: Maqola matni yoki uning qismlari nusxasi erkin tarqatilishi mumkin.
    • Iqtibos keltirish va tahlil qilish: Maqoladan qismlar iqtibos sifatida foydalanilishi mumkin.
    • Erkin foydalanish: Tadqiqot va o‘quv jarayonlari uchun maqoladan erkin foydalanish huquqi mavjud.
    • Muallifga havola qilish: Foydalanuvchilar maqola muallifini to‘g‘ri ko‘rsatishi va asl manbaga havola berishi lozim.

  3. Kommersiyaviy foydalanish:
    Ushbu maqoladan tijorat maqsadlarida foydalanishga ruxsat beriladi, ammo mualliflik va manbaga havola majburiy hisoblanadi.

  4. Hujjatni o‘zgartirish:
    Maqolaning matni yoki mazmunini o‘zgartirish, uni qayta ishlash mumkin, lekin har qanday o‘zgarishlar mualliflikka salbiy ta’sir ko‘rsatmasligi kerak.

  5. Mas’uliyat cheklovi:
    Muallif(lar) maqola tarkibidagi ma’lumotlarning to‘g‘riligiga javobgar bo‘lib, platforma tahririyati mazkur ma’lumotlardan foydalanish natijasida kelib chiqadigan har qanday zarar uchun javobgarlikni o‘z zimmasiga olmaydi.

  6. Ommaviy foydalanish majburiyatlari:
    Ushbu maqola mazmuni faqat qonuniy va axloqiy talablar asosida ishlatilishi kerak. Noqonuniy foydalanish qat’iyan man etiladi.

Izoh:
Mazkur litsenziya shartlari mualliflar va foydalanuvchilar o‘rtasida ochiq va shaffof foydalanishni ta’minlashga qaratilgan. Bu shartlarni qabul qilish orqali, siz maqola mazmunini Creative Commons litsenziyasiga muvofiq qayta ishlash va tarqatishga rozilik bildirasiz.

Havola: Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0)

Iqtibos keltirish tartibi

Turdiyev, S. S., G‘aniyev, B. E., & Boboxonov, A. R. (2025). PLATINOIDLARNI QAYTA ISHLASHDAN HOSIL BO‘LGAN CHIQINDILARIDAN PLATINA VA PALLADIYNI AJRATIB OLISH TEXNOLOGIYASINI TADQIQ QILISH. Sanoatda Raqamli Texnologiyalar, 3(3), 48-54. https://doi.org/10.70769/3030-3214.SRT.3.3.2025.26

Adabiyotlar ro‘yxati

1. Маслениский, И. Н., Чугаев, Л. В., Борбат, В. Ф., Никитин, М. В., & Стрыйко, Л. С. (1987). Металлургия благородных металлов. Москва: Металлургия.

2. Котляр, Ю. А., Меретуков, М. А., & Стрыйко, Л. С. (2005). Металлургия благородных металлов (Кн. 2). Москва: Руда и металл.

3. Xursanov, A. X., Xasanov, A. S., Abdukadirov, A. A., & Voxidov, B. R. (2021). Texnologiya platinoidov. Toshkent: Muharrir.

4. Хурсанов, А. Х., Хасанов, А. С., & Вохидов, Б. Р. (2019). Разработка технологии получения аффинированного палладиевого порошка из отработанных электролитов. Горный вестник Узбекистана, 1(76), 58–61. https://gorniyvestnik.uz/ru/release/2019/1

5. Хасанов, А. С., & Вохидов, Б. Р. (2019). Современные проблемы и инновационные технологии решения вопросов переработки техногенных месторождений Алмалыкского ГМК. В Материалах I международной научно-практической конференции (сс. 122–126). Алмалык, Узбекистан: Мухаррир.

6. Хасанов, А. С., Вохидов, Б. Р., Хамидов, Р. А., Сирождов, Т. Т., Мамараимов, Г. Ф., & Хужамов, У. У. (2019). Исследование повышения степени извлечения и чистоты аффинированного палладиевого порошка из сбросных растворов. UNIVERSUM: Технические науки, (9), 20–30. https://7universum.com/ru/tech/archive/category/966

7. Хасанов, А. С., Вохидов, Б. Р., Рустанов, С. У., Норов, Г. М., Баракаев, А. М., Тошимов, Б. Н., & Туробов, Ш. Н. (2019). Исследование технологии извлечения палладия из отработанных электролитов. Достижения науки и образования, 7(48), 5–7. Иваново, РФ.

8. Борбат, В. Ф. (1977). Металлургия платиновых металлов. Москва: Металлургия.

9. Xursanov, A. X., Xasanov, A. S., Abdukadirov, A. A., & Voxidov, B. R. (2020). Platinoidlar texnologiyasi. Toshkent: Muharrir.

10. Vokhidov, B. R. (2019, June 10–11). Nauchnoe obosnovanie tekhnologii polucheniya chistogo poroshka palladiya iz tekhnogennykh elektrolitov. In International scientific review of the technical sciences, mathematics and computer science (pp. 55–62). Boston, USA.

11. Хурсанов, А. Х., Хасанов, А. С., Абдукадиров, А. А., Усманкулов, О. Н., Вохидов, Б. Р., Аскаров, Б. М., Умаралиев, И. С., & Абдуваитов, Д. С. (2019). Способ извлечения аффинированного палладиевого порошка из отработанных электролитов (Заявка на патент № IAP 20190183; приоритет от 30.04.2019).

12. Шарипов, Х. Т., Борбат, В. Ф., Даминова, Ш. Ш., & Кадирова, З. Ч. (2018). Химия и технология платиновых металлов. Ташкент: Университет.

Xuddi shu muallif(lar)ning eng ko‘p o‘qilgan maqolalari