TEXNOGEN ERITMALARDAN NOYOB METALLARNI AJRATIB OLISH IMKONIYATLARINI TADQIQ ETISH
Maqola Yon paneli
Maqolaning Asosiy Qismi
Annotatsiya
Ushbu tadqiqotda “Olmaliq KMK” AJ Mis eritish zavodida texnologik gazlarni yuvish natijasida hosil bo‘lgan texnogen eritmalardan disprosiy (Dy), molibden (Mo) va tellur (Te) kabi noyob metallarni selektiv ajratib olish imkoniyatlari termodinamik asosda baholandi. Har bir metall uchun potensial–pH (E–pH) diagrammalari FactSage dasturi yordamida shakllantirildi va barqaror fazalar aniqlandi. Tahlillar Dy ni ishqoriy muhitda (pH>7,5) Dy₂O₃ shaklida, Te ni oksidlovchi neytral sharoitda (pH=5–8, E=0,5–0,7 V) TeO₂ ko‘rinishida va Mo ni pH=5–9 oralig‘ida (E=0,0–0,5 V) MoO₂ sifatida ajratish mumkinligini ko‘rsatdi. Har bir element uchun cho‘kma faza xususiyatlari va raqobatdosh ionlarning ta’siri o‘rganilib, selektiv ajratish uchun optimal sharoitlar belgilandi. Xususan, niqoblovchi reagentlar (EDTA, sitrat) yordamida Dy ning selektivligi oshirilishi, oksidlovchi kuchni boshqarish orqali Te ni birinchi bosqichda ajratish, hamda fazaviy farqlardan foydalanib Mo ni boshqa metallar fonida cho‘ktirish mumkinligi asoslab berildi. Tadqiqot natijalari texnogen eritmalardan iqtisodiy jihatdan ahamiyatli komponentlarni samarali ajratib olish va chiqindisiz texnologiyalarni ishlab chiqish yo‘nalishida muhim ahamiyat kasb etadi.
Yuklab olishlar
Maqola Tafsilotlari
Bo‘lim
Ushbu asar Creative Commons Attribution 4.0 Xalqaro Litsenziyasi asosida litsenziyalangan.
Ommaviy Litsenziya Shartlari
(Ochiq jurnal tizimlari (OJS) uchun)
O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga muvofiq quyidagi shartlar taqdim etiladi:
-
Mualliflik huquqi:
Chop etilgan maqolaning mualliflik huquqi muallif(lar)ga tegishli bo‘lib qoladi. Shu bilan birga, maqola OJS platformasida chop etilgandan so‘ng, uning kontenti Creative Commons (CC BY) litsenziyasi asosida tarqatiladi. -
Litsenziya turi:
Ushbu maqola Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) litsenziyasi asosida tarqatiladi. Bu shuni anglatadiki, foydalanuvchilar ushbu maqolani quyidagi shartlarda qayta ishlatishlari, bo‘lishishlari va qayta ishlashlari mumkin:- Nusxa ko‘chirish va tarqatish: Maqola matni yoki uning qismlari nusxasi erkin tarqatilishi mumkin.
- Iqtibos keltirish va tahlil qilish: Maqoladan qismlar iqtibos sifatida foydalanilishi mumkin.
- Erkin foydalanish: Tadqiqot va o‘quv jarayonlari uchun maqoladan erkin foydalanish huquqi mavjud.
- Muallifga havola qilish: Foydalanuvchilar maqola muallifini to‘g‘ri ko‘rsatishi va asl manbaga havola berishi lozim.
-
Kommersiyaviy foydalanish:
Ushbu maqoladan tijorat maqsadlarida foydalanishga ruxsat beriladi, ammo mualliflik va manbaga havola majburiy hisoblanadi. -
Hujjatni o‘zgartirish:
Maqolaning matni yoki mazmunini o‘zgartirish, uni qayta ishlash mumkin, lekin har qanday o‘zgarishlar mualliflikka salbiy ta’sir ko‘rsatmasligi kerak. -
Mas’uliyat cheklovi:
Muallif(lar) maqola tarkibidagi ma’lumotlarning to‘g‘riligiga javobgar bo‘lib, platforma tahririyati mazkur ma’lumotlardan foydalanish natijasida kelib chiqadigan har qanday zarar uchun javobgarlikni o‘z zimmasiga olmaydi. -
Ommaviy foydalanish majburiyatlari:
Ushbu maqola mazmuni faqat qonuniy va axloqiy talablar asosida ishlatilishi kerak. Noqonuniy foydalanish qat’iyan man etiladi.
Izoh:
Mazkur litsenziya shartlari mualliflar va foydalanuvchilar o‘rtasida ochiq va shaffof foydalanishni ta’minlashga qaratilgan. Bu shartlarni qabul qilish orqali, siz maqola mazmunini Creative Commons litsenziyasiga muvofiq qayta ishlash va tarqatishga rozilik bildirasiz.
Havola: Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0)
Iqtibos keltirish tartibi
Adabiyotlar ro‘yxati
1. Khojiev, S.T. Processing of copper slag using waste tires // Metallurgist. – 2025. – T. 68. – № 8. – P. 1-10. DOI: https://doi.org/10.1007/s11015-025-01874-y
2. Hou Y., Yu J., Zheng D., Xu J., Ma G., Khojiev S., Kadirov N. Preparation and chromatic performance of black ceramic tiles from chromium slag, copper slag and silicon manganese slag // Journal of Ceramic Processing Research. – 2025. – T. 26. – № 1. – P. 139 - 147.
3. Kholikulov D., Khojiev Sh., Khaydaraliev Kh., Boltayev O., Khujayev T., Abdiev O., Yusupov A. Application of ozone for the treatment of process solutions and wastewater in copper production // International Journal of Mechatronics and Applied Mechanics. – 2025. – T. 1. – № 19. – P. 193-197.
4. Zhuang, M., Zhang, H., Li, X., Zheng, S., Li, L. An innovative hybrid hydrometallurgical approach for precious metals recovery // Journal of Environmental Management. – 2022. – Vol. 311. – Article 114780. – DOI: 10.1016/j.jenvman.2022.114780. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2022.114780
5. Bai, L., Lv, J., Peng, S., Yu, H., Xu, J., Wang, X. Selective extraction of precious metals in the polar aprotic solvent // Waste Management. – 2022. – Vol. 145. – P. 244–251. – DOI: 10.1016/j.wasman.2022.04.027. DOI: https://doi.org/10.1016/j.wasman.2022.04.027
6. Wenda, A., Wenda, D. Solvent extraction as a method of recovery and separation of platinum group metals // Materials. – 2023. – Vol. 16, № 12. – Article 4208. – DOI: 10.3390/ma16124208. DOI: https://doi.org/10.3390/ma16134681
7. Dvořák, M., Kukurugya, F., Orac, D. Precipitation of precious metals concentrates from post-elution solutions from ion-exchange processes // Minerals. – 2024. – Vol. 14, № 6. – Article 625. – DOI: 10.3390/min14060625. DOI: https://doi.org/10.3390/min14060625
8. Lee, J.-C., Lee, K.-S., Kim, S.-K. Ionic liquids-assisted solvent extraction of precious metals from chloride solutions // Solvent Extraction and Ion Exchange. – 2022. – Vol. 40, № 5. – P. 463–478. – DOI: 10.1080/07366299.2022.2091458.
9. Esposito, G., Cimini, S., De Michelis, I., Vegliò, F. Optimization of sustainable processes for the extraction of precious metals from WEEE // Chemical Engineering Transactions. – 2024. – Vol. 111. – P. 607–612. – DOI: 10.3303/CET2411102.
10. Khojiev Sh.T., Toshpulatov A.A., Kenjaeva S.A., Khudoymuratov Sh.J. Investigating the exothermic oxidation of molybdenum dioxide: thermodynamic insights and reaction dynamics // “Kimyo sanoatining dolzarb muammolari, innovatsion yechimlari va istiqbollari” nomli xalqaro ilmiy-amaliy anjumani to‘plami, Olmaliq, 1-2 noyabr, 2024 y. S. 290-291.