XONDIZA KONIDA YER OSTI KON ISHLARI NATIJASIDA YUZAGA KELGAN YER YUZASI DEFORMATSIYALARINI INSAR TEXNOLOGIYASI VA SENTINEL-1 SUN’IY YO‘LDOSH TASVIRLARI ASOSIDA MONITORING QILISH
Maqola Yon paneli
Maqolaning Asosiy Qismi
Annotatsiya
Yer osti kon ishlari yer yuzasining cho‘kishini (subsidentsiyani) keltirib chiqarishi mumkin. Sintetik aperturali radar interferometriyasi (InSAR) yer yuzasi deformatsiyalarini o‘rganish va monitoring qilish uchun iqtisodiy, samarali hamda yuqori aniqlikka ega usullardan biriga aylandi. Biroq kon qazish ishlari olib boriladigan hududlarda InSAR texnologiyasini muvaffaqiyatli qo‘llash uchun vaqt bo‘yicha dekorrelyatsiya (ya’ni, vaqt o‘tishi bilan tasvirlar o‘zaro mosligining pasayishi) va aniqlanishi mumkin bo‘lgan deformatsiya gradiyenti kabi qator omillarni yengib o‘tish zarur. Bu omillar InSAR’ning tezkor cho‘kish jarayonlarini kuzatish imkoniyatlarini cheklaydi. Ushbu maqolada Sentinel-1 sun’iy yo‘ldoshi tasvirlaridan foydalanish tajribasi yoritilgan. Tasvirlar 6 yoki 12 kunlik takroriy suratga olish davri bilan olinib, bu deformatsiya gradiyentiga sezgirlikni oshirish va vaqt bo‘yicha dekorrelyatsiya ta’sirini kamaytirish imkonini beradi. Small Baseline Subsets (SBAS) va Interferometric Point Target Analysis (IPTA) usullarini birlashtirish orqali Surxondaryo viloyatida joylashgan Xondiza koni misolida yer yuzasi cho‘kishini uzluksiz fazoviy natijalar ko‘rinishida olishga erishildi. Natijalarga ko‘ra, mazkur hududda yiliga 70 sm gacha cho‘kish kuzatilgan bo‘lib, bu deformatsiya maydoni va uning rivojlanish dinamikasini aniq ifodalaydi. Olingan ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, InSAR texnologiyasi konchilik hududlarida yer yuzasi cho‘kishini monitoring qilish uchun samarali vosita bo‘lib, atrof-muhitni tiklash bo‘yicha keyingi chora-tadbirlarni belgilashda zarur bo‘lgan muhim ma’lumotlarni taqdim etadi.
Yuklab olishlar
Maqola Tafsilotlari
Bo‘lim
Ushbu asar Creative Commons Attribution 4.0 Xalqaro Litsenziyasi asosida litsenziyalangan.
Ommaviy Litsenziya Shartlari
(Ochiq jurnal tizimlari (OJS) uchun)
O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga muvofiq quyidagi shartlar taqdim etiladi:
-
Mualliflik huquqi:
Chop etilgan maqolaning mualliflik huquqi muallif(lar)ga tegishli bo‘lib qoladi. Shu bilan birga, maqola OJS platformasida chop etilgandan so‘ng, uning kontenti Creative Commons (CC BY) litsenziyasi asosida tarqatiladi. -
Litsenziya turi:
Ushbu maqola Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) litsenziyasi asosida tarqatiladi. Bu shuni anglatadiki, foydalanuvchilar ushbu maqolani quyidagi shartlarda qayta ishlatishlari, bo‘lishishlari va qayta ishlashlari mumkin:- Nusxa ko‘chirish va tarqatish: Maqola matni yoki uning qismlari nusxasi erkin tarqatilishi mumkin.
- Iqtibos keltirish va tahlil qilish: Maqoladan qismlar iqtibos sifatida foydalanilishi mumkin.
- Erkin foydalanish: Tadqiqot va o‘quv jarayonlari uchun maqoladan erkin foydalanish huquqi mavjud.
- Muallifga havola qilish: Foydalanuvchilar maqola muallifini to‘g‘ri ko‘rsatishi va asl manbaga havola berishi lozim.
-
Kommersiyaviy foydalanish:
Ushbu maqoladan tijorat maqsadlarida foydalanishga ruxsat beriladi, ammo mualliflik va manbaga havola majburiy hisoblanadi. -
Hujjatni o‘zgartirish:
Maqolaning matni yoki mazmunini o‘zgartirish, uni qayta ishlash mumkin, lekin har qanday o‘zgarishlar mualliflikka salbiy ta’sir ko‘rsatmasligi kerak. -
Mas’uliyat cheklovi:
Muallif(lar) maqola tarkibidagi ma’lumotlarning to‘g‘riligiga javobgar bo‘lib, platforma tahririyati mazkur ma’lumotlardan foydalanish natijasida kelib chiqadigan har qanday zarar uchun javobgarlikni o‘z zimmasiga olmaydi. -
Ommaviy foydalanish majburiyatlari:
Ushbu maqola mazmuni faqat qonuniy va axloqiy talablar asosida ishlatilishi kerak. Noqonuniy foydalanish qat’iyan man etiladi.
Izoh:
Mazkur litsenziya shartlari mualliflar va foydalanuvchilar o‘rtasida ochiq va shaffof foydalanishni ta’minlashga qaratilgan. Bu shartlarni qabul qilish orqali, siz maqola mazmunini Creative Commons litsenziyasiga muvofiq qayta ishlash va tarqatishga rozilik bildirasiz.
Havola: Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0)
Iqtibos keltirish tartibi
Adabiyotlar ro‘yxati
1. Berardino, P., Fornaro, G., Lanari, R., Sansosti, E. Новый алгоритм мониторинга деформаций земной поверхности на основе дифференциальных SAR-интерферограмм с малыми базовыми линиями // IEEE Transactions on Geoscience and Remote Sensing. — 2002. — Т. 40. — С. 2375–2383. DOI: https://doi.org/10.1109/TGRS.2002.803792
2. Ferretti, A., Prati, C., Rocca, F. Постоянные отражатели (Permanent Scatterers) в SAR-интерферометрии // IEEE Transactions on Geoscience and Remote Sensing. — 2001. — Т. 39. — С. 8–20. DOI: https://doi.org/10.1109/36.898661
3. Graham, L. C. Синтетическая интерферометрическая радиолокация для топографического картографирования // Proceedings of the IEEE. — 1974. — Т. 62. — С. 763–768. DOI: https://doi.org/10.1109/PROC.1974.9516
4. Werner, C., Wegmüller, U., Strozzi, T., Wiesmann, A. Интерферометрический анализ точечных целей (IPTA) для построения карт деформаций // IEEE Transactions on Geoscience and Remote Sensing. — 2003. — Т. 7. — С. 4362–4364. DOI: https://doi.org/10.1109/IGARSS.2003.1295516
5. Zhang, X. D., Ge, D. Q., Wu, L. X., Zhang, L., Wang, Y., Guo, X. F. Исследование мониторинга оседания в шахтных городах с использованием InSAR с малыми базами и когерентными отражателями // Журнал Китайского угольного общества (Journal of China Coal Society). — 2012. — Т. 37. — С. 1606–1611.