AVTONOM GIBRID BIOGAZ QURILMASINING KO‘P MEZONLI OPTIMALLASHTIRILISHI: O‘ZINI OQLASH MUDDATI, ENERGIYA YO‘QOTISHLARI VA CO₂ EMISSIYASINI KAMAYTIRISH

Maqola Yon paneli

HTML (ruscha)
Nashr etilgan: 17.10.2025
DOI: https://doi.org/10.70769/3030-3214.SRT.3.4.2025.2
Kalit so‘zlar:
gibrid biogaz qurilmasi, ko‘p mezonli optimallashtirish, energiya samaradorligi, qayta tiklanuvchi energiya manbalari, quyosh kollektorlar, fotoelektr panellar, anaerob achitish, ekologik barqarorlik

Maqolaning Asosiy Qismi

Avezova, N.R.
Texnika fanlari doktori, Farg‘ona davlat texnika universiteti, Farg‘ona, O‘zbekiston
Usmanov, A.Y.
O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Fizika-texnika instituti kichik ilmiy xodimi, Toshkent, O‘zbekiston

Annotatsiya

Ushbu maqolada quyosh fotoelektrik tizimi va quyosh suv isitgich kollektorlari (QSIK) bilan integratsiyalashgan gibrid biogaz qurilmasining (GBQ) energetik samaradorligini ko‘p mezonli optimallashtirish uchun maqsadli funksiyani ishlab chiqish masalasi ko‘rib chiqiladi. Taklif etilgan model beshta asosiy parametrni hisobga oladi: QSIK yuzasi, fotoelektrik tizim quvvati, bioreaktor hajmi, anaerob jarayon harorati va substratni aralashtirish tezligi. Maqsadli funksiya texnik va iqtisodiy cheklovlarni hisobga olgan holda, o‘zlashtirish muddati, energiya yo‘qotishlari va CO₂ emissiyasini minimallashtirishga qaratilgan. Parametrlarning samaradorlik mezonlariga bog‘liqligini tahlil qilish ularning nochiziqli xususiyatga ega ekanini va optimal oraliqlar mavjudligini ko‘rsatdi, bu esa skalyarizatsiya, evolyutsion algoritmlar yoki imitatsion modellashtirish kabi optimallashtirish usullarini qo‘llash zarurligini tasdiqlaydi. Natijalar gibrid tizimlarning energiya samaradorligi va ekologik barqarorligini oshirishda qayta tiklanuvchi energiya manbalarining sinergik qo‘llanilishi orqali katta salohiyatga ega ekanini namoyon etdi. Tadqiqot GBQni loyihalash metodologiyasini rivojlantirishga hissa qo‘shadi va energiya tejamkor bioenergetik majmualarni amaliyotga joriy etish uchun asos bo‘la oladi.

Yuklab olishlar

Yuklab olish ma’lumotlari hali mavjud emas.

Maqola Tafsilotlari

Son

Jild 3 № 4 (2025)

Bo‘lim

Kimyoviy texnologiya va qurilish
Creative Commons License

Ushbu asar Creative Commons Attribution 4.0 Xalqaro Litsenziyasi asosida litsenziyalangan.

Ommaviy Litsenziya Shartlari
(Ochiq jurnal tizimlari (OJS) uchun)

O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligiga muvofiq quyidagi shartlar taqdim etiladi:

  1. Mualliflik huquqi:
    Chop etilgan maqolaning mualliflik huquqi muallif(lar)ga tegishli bo‘lib qoladi. Shu bilan birga, maqola OJS platformasida chop etilgandan so‘ng, uning kontenti Creative Commons (CC BY) litsenziyasi asosida tarqatiladi.

  2. Litsenziya turi:
    Ushbu maqola Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) litsenziyasi asosida tarqatiladi. Bu shuni anglatadiki, foydalanuvchilar ushbu maqolani quyidagi shartlarda qayta ishlatishlari, bo‘lishishlari va qayta ishlashlari mumkin:

    • Nusxa ko‘chirish va tarqatish: Maqola matni yoki uning qismlari nusxasi erkin tarqatilishi mumkin.
    • Iqtibos keltirish va tahlil qilish: Maqoladan qismlar iqtibos sifatida foydalanilishi mumkin.
    • Erkin foydalanish: Tadqiqot va o‘quv jarayonlari uchun maqoladan erkin foydalanish huquqi mavjud.
    • Muallifga havola qilish: Foydalanuvchilar maqola muallifini to‘g‘ri ko‘rsatishi va asl manbaga havola berishi lozim.

  3. Kommersiyaviy foydalanish:
    Ushbu maqoladan tijorat maqsadlarida foydalanishga ruxsat beriladi, ammo mualliflik va manbaga havola majburiy hisoblanadi.

  4. Hujjatni o‘zgartirish:
    Maqolaning matni yoki mazmunini o‘zgartirish, uni qayta ishlash mumkin, lekin har qanday o‘zgarishlar mualliflikka salbiy ta’sir ko‘rsatmasligi kerak.

  5. Mas’uliyat cheklovi:
    Muallif(lar) maqola tarkibidagi ma’lumotlarning to‘g‘riligiga javobgar bo‘lib, platforma tahririyati mazkur ma’lumotlardan foydalanish natijasida kelib chiqadigan har qanday zarar uchun javobgarlikni o‘z zimmasiga olmaydi.

  6. Ommaviy foydalanish majburiyatlari:
    Ushbu maqola mazmuni faqat qonuniy va axloqiy talablar asosida ishlatilishi kerak. Noqonuniy foydalanish qat’iyan man etiladi.

Izoh:
Mazkur litsenziya shartlari mualliflar va foydalanuvchilar o‘rtasida ochiq va shaffof foydalanishni ta’minlashga qaratilgan. Bu shartlarni qabul qilish orqali, siz maqola mazmunini Creative Commons litsenziyasiga muvofiq qayta ishlash va tarqatishga rozilik bildirasiz.

Havola: Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0)

Iqtibos keltirish tartibi

Avezova, N. R., & Usmanov, A. Y. (2025). AVTONOM GIBRID BIOGAZ QURILMASINING KO‘P MEZONLI OPTIMALLASHTIRILISHI: O‘ZINI OQLASH MUDDATI, ENERGIYA YO‘QOTISHLARI VA CO₂ EMISSIYASINI KAMAYTIRISH. Sanoatda Raqamli Texnologiyalar, 3(4). https://doi.org/10.70769/3030-3214.SRT.3.4.2025.2

Adabiyotlar ro‘yxati

[1] Постановление Кабинета Министров Республики Узбекистан №561 от 25 октября 2023 г. Об утверждении Национальной таксономии «зелёной» экономики.

[2] Указ Президента Республики Узбекистан №УП-5 от 4 января 2024 г. О мерах по совершенствованию системы управления отходами и снижению их негативного воздействия на экологическую обстановку.

[3] Roldán-Porta, C., Roldán-Blay, C., Dasí-Crespo, D., & Escrivá Escrivá, G. (2023). Optimising a biogas and photovoltaic hybrid system for sustainable power supply in rural areas. Applied Sciences, 13(4). https://doi.org/10.3390/app13042155 DOI: https://doi.org/10.3390/app13042155

[4] Avezova, N. R., Matchanov, N. A., & Usmanov, A. Y. (2025). Hybrid biogas plants: Economic viability and environmental benefits. Alternative Energy, 1(16), 71–81.

[5] Авезова, Н. Р., Тоиров, О. З., & Усманов, А. Ю. (2024). Гибридные биогазовые установки: технологии и перспективы. Проблемы информатики и энергетики, (5), 76–92.

[6] O‘z DSt 2798:2017. (2017). Нетрадиционные технологии. Энергетика биоотходов. Общие технические требования к биогазовым установкам.

[7] Ennemiri, N., Berrada, A., Emrani, A., Abdelmajid, J., & El Mrabet, R. (2024). Optimization of an off-grid PV/biogas/battery hybrid energy system for electrification: A case study in a commercial platform in Morocco. Energy Conversion and Management: X, 21, 100508. https://doi.org/10.1016/j.ecmx.2023.100508 DOI: https://doi.org/10.1016/j.ecmx.2023.100508

[8] Nassereddine, M., Nassreddine, G., & El Arid, A. (2024). Hybrid photovoltaic and biogas system for stable power system. Next Energy, 5, 100172. https://doi.org/10.1016/j.nxener.2024.100172 DOI: https://doi.org/10.1016/j.nxener.2024.100172

[9] Бугаков, А. Г., Авезова, Н. Р., Мирзабаев, А. М., Вохидов, А. У., & Усманов, А. Ю. (2018). Солнечно-биогазовая система энергообеспечения биореактора [Патент на полезную модель № FAP 01315 (UZ)]. Официальный бюллетень Агентства по интеллектуальной собственности Республики Узбекистан, №8.

[10] Bahramara, S., Parsa Moghaddam, M., & Haghifam, M. R. (2016). Optimal planning of hybrid renewable energy systems using HOMER: A review. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 62, 609–620. https://doi.org/10.1016/j.rser.2016.05.039 DOI: https://doi.org/10.1016/j.rser.2016.05.039

[11] Pal, A., & Bhattacharjee, S. (2020). Effectuation of biogas-based hybrid energy system for cost-effective decentralized application in small rural community. Energy, 203, 117819. https://doi.org/10.1016/j.energy.2020.117819 DOI: https://doi.org/10.1016/j.energy.2020.117819

Xuddi shu muallif(lar)ning eng ko‘p o‘qilgan maqolalari